Wat gebeurt er als een magazijnmedewerker met zijn heftrucklepels een gat in een vat giftige stof prikt? Dan zijn er twee verschillende reacties mogelijk: de medewerker bevriest of loopt weg. De “vecht of vlucht” -reactie is waarschijnlijk wel onze bekendste uitdrukking van ons overlevingsinstinct. Deze reactieset wordt geactiveerd wanneer wij een situatie als een bedreiging voor ons bestaan zien. Hij krijgt een dosis adrenaline, de hartslag neemt toe, de bloedstroom wordt naar essentiële delen van het lichaam geleid en hij ervaart meer kracht en uithoudingsvermogen. Hoewel onze vecht-of-vluchtreactie als homo sapiens de afgelopen 200.000 jaar goed werkte lijken we hem nu enigszins kwijt te zijn. Reden genoeg om dit in het kader van de opslag van gevaarlijke stoffen eens onder de loep te nemen in de cursus Preventiemedewerker.
De experimentele psychologen van de Universiteit Utrecht David Terburg en Jack van Honk externe link hebben, samen met onderzoekers van de universiteiten van Kaapstad en Lausanne, ontdekt welk deel van de hersenen de passieve angstreactie voorkomt: de basolaterale amygdala. Daarbij ontdekten ze dat vanuit een evolutionair perspectief passieve angst ouder is dan actieve angst. Terburg: ‘Passieve angst, of bevriezing, is een oerinstinct. Reptielen doen het nog steeds: ze blijven vaak volledig roerloos als ze met gevaar worden geconfronteerd. ’Zoogdieren die later in het evolutieproces verschenen, hebben de basolaterale amygdala die deze reactie van reptielen kan onderdrukken.
De manier waarop we informatie verwerken, problemen oplossen en beslissingen nemen, hetgeen de ‘cognitieve vooroordelen’ zijn, leiden niet altijd tot de meest doordachte oplossingen, maar ze zijn het meest efficiënt en goed genoeg voor de huidige overleving. Het idee van overleven is drastisch veranderd sinds de vroegste dagen van de mensheid. Het gaat niet langer om in leven blijven door te vechten of te vluchten bij een onmiddellijke dreiging. Onze basic needs binnen de piramide van Maslow zijn ingevuld. Overleven is niet langer het druk maken over eten of een dak boven ons hoofd. In feite is deze primitieve reactie vaak niet effectief, niet geaccepteerd en kan zelfs contraproductief zijn voor ons voortbestaan. Binnen het magazijn moet de primaire reactie ook niet helemaal verdwijnen. Hoewel we er dus in de huidige maatschappij niet meer zo veel behoefte aan hebben, hebben we het in het gevaarlijke stoffen magazijn juist van tijd tot tijd weer wel nodig. Gelukkig zijn we het nog niet helemaal kwijt. De geprogrammeerde reactie op bedreigingen, die in onze genen is gecodeerd, is nog niet uit onze psyche verdwenen. De primitieve reactiepatronen moeten echter wel omgezet worden naar meer functionele patronen. Daarvoor hebben we geautomatiseerde lijnen in onze psyche nodig. Door spills met gevaarlijke stoffen, scenario’s, op papier uit te werken en vervolgens te gaan oefenen zorgen we voor gestructureerde patronen in ons brein. Door de primitieve instinctieve reacties te beheersen en te sturen, kunnen we aan een nieuwe – en meer adaptieve reactie op de huidige bedreigingen beginnen. Psychologisch gezien worden de zintuigen versterkt en kan de medewerker snellere beslissingen nemen. Het is dus noodzaak dat we frequent gaan oefenen op een scenario’s waarbij we bij een plotseling event snel kunnen handelen en onze primitieve reacties efficiënt kunnen gaan benutten.
Ben je op zoek naar een Cursus Preventiemedewerker?